Er wordt in het algemeen weinig gesproken over het thema ‘seksueel misbruik’. Zeker in de reformatorische kringen kan er ook nog een taboesfeer rond dit onderwerp bestaan. Toch liegen de cijfers over seksueel misbruik niet. In dit artikel worden de cijfers gepresenteerd die op basis van wetenschappelijk onderzoek en recente peilingen zijn vastgesteld.

Inhoudsopgave  

(klik op het onderwerp om er meteen naartoe te springen) 

Seksueel misbruik bij gehandicapten

Bronnen

Seksueel geweld tegen kinderen in Nederland

In 2014 publiceerde de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen het rapport ‘Op goede grond’. Dit rapport bestudeert drie Nederlandse onderzoeken naar de prevalentie van seksueel geweld.

De bevindingen toonden aan dat 1 op de 3 jongeren in Nederland vóór de leeftijd van 18 jaar te maken krijgt met een vorm van seksueel geweld. Hierbij zijn alle vormen van seksueel geweld meegenomen, zowel hands-on als hands-off (zie definities van seksueel misbruik). Dit hoge cijfer omvat dus ook een groot aantal gevallen van minder vergaande vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, zoals tegen de wil gezoend worden.

In mei 2024 werd een eerste schatting gemaakt van de wereldwijde omvang van online seksueel misbruik van kinderen. De conclusie: wereldwijd is 12,5% van alle kinderen hier slachtoffer van. Dat is hetzelfde als 1 op de 8 kinderen. Lees meer details over dit recente onderzoek.

Vergaande vormen van seksueel geweld

Uit de monitor ‘Seksuele gezondheid in Nederland’ blijkt dat 1 op de 7 vrouwen minstens één keer te maken heeft gehad met vergaande vormen van seksueel misbruik, zoals anale of orale seks tegen de wil of gedwongen geslachtsgemeenschap (verkrachting). Voor mannen is dit 1 op de 30.

Sta hier eens bij stil: in elke schoolklas zit wel minimaal één meisje dat vergaand seksueel misbruik heeft meegemaakt, en in elke drie schoolklassen is er minstens één jongen. In een kerkelijke gemeente van 500 mensen zijn dat gemiddeld 35 vrouwen en 8 mannen.

Incest 

In 1988 verscheen er in Nederland een omvangrijk onderzoek van Nel Draijer, getiteld ‘Seksueel misbruik van meisjes door verwanten’. Uit dit onderzoek bleek dat ruim 1 op de 7 vrouwen te maken heeft gehad met seksueel overschrijdend gedrag door één of meer familieleden.

Seksueel geweld tussen broers en/of zussen komt vaker voor dan andere vormen van incest. Dit komt waarschijnlijk door het frequente (lichamelijke) contact en de dagelijkse aanwezigheid bij elkaar in het gezin. De dader is hierbij meestal een jongen, gemiddeld 13 jaar bij aanvang van het misbruik, en ouder dan het slachtoffer. Incest komt vaker voor in gezinnen waarin agressie en emotionele verwaarlozing is. Maar dit hoeft niet altijd zo te zijn: het kan in elk gezin gebeuren.

Als je ongewenst zoenen of seksueel aanraken tegen de wil meerekent, is het percentage nog hoger: 53% van de vrouwen (1 op de 2) en 19% van de mannen (1 op de 5).

Seksueel misbruik bij mannen

Uit de bovenstaande cijfers blijkt dat seksueel misbruik meer bij vrouwen voorkomt dan bij mannen. En de dader is vaker een man dan een vrouw.

Toch is seksueel misbruik ook bij mannen een omvangrijk probleem. Ongeveer 19% van de Nederlandse mannen heeft weleens grensoverschrijdende seksuele ervaringen gehad. Het gebeurt dus ook bij ongeveer 1 op de 5 mannen. Waarbij ongeveer 1 op de 30 mannen een vergaande vorm van seksueel misbruik heeft meegemaakt.

De schaamte is bij mannen nog groter en daardoor wordt er minder snel over gesproken. In de maatschappij wordt gedacht dat jongens sterk moeten zijn en assertief, en dat ze zich makkelijk moeten kunnen verzetten en zich dus niet laten misbruiken. Vaak leven deze mannen en jongens met angst dat mensen gaan denken dat ze homofiel zijn.

Bij de eerdergenoemde 19% van de mannen met grensoverschrijdende seksuele ervaringen, was de dader in 36% van de gevallen een vrouw. De macht die hierbij uitgeoefend wordt, is meestal niet zozeer fysiek, maar verbaal. De schaamte en de drempel om over het misbruik te gaan praten, is bij deze mannen erg groot. Te meer omdat de omgeving bij misbruik door een vrouw vaak niet begrijpt dat dit ongewenst gedrag is (en dat het daarmee zeker onder seksueel misbruik gerekend moet worden).

Een recent onderzoek van Fier, een expertisecentrum voor iedereen die te maken heeft (gehad) met geweld in afhankelijkheidsrelaties, openbaarde meer cijfers over seksueel misbruik bij mannen. Lees meer over dit onderzoek van Fier.

Seksueel misbruik bij gehandicapten

Een groep die belangrijk is om apart te bespreken, is die van mensen met een verstandelijke beperking. In de literatuur lezen we dat mensen met een beperking extra risico lopen om slachtoffer te worden van seksueel geweld. In een onderzoek in 2011 bleek dat ongeveer 1 op de 2,5 mensen met een verstandelijke beperking te maken heeft gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag. In dat onderzoek werden verwanten ondervraagd. In hetzelfde onderzoek gaf bijna 3 op de 4 verstandelijk beperkte vrouwen aan dat ze te maken hebben gehad met seksueel geweld.

Het is niet zeker hoe accuraat deze cijfers precies zijn, maar in ieder geval is aannemelijk dat de cijfers van seksueel geweld onder mensen met een beperking nog hoger zijn dan onder mensen zonder beperking.

Bronnen 

Nel Draijer, “Een lege plek in mijn geheugen” – Seksueel misbruik van meisjes door verwanten. Stichting tot Wetenschappelijk Onderzoek bij de Universiteit van Amsterdam omtrent Seksualiteit en Geweld. Uitgave Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Den Haag, 1988. Geraadpleegde pagina’s: p. 22-23. Het boek is te bestellen via deze link. 

Iva Bicanic, Miranda Freriks, Esther Verhees, “Ik vraag dit voor een vriend(in)” – 123 vragen over seksueel misbruik. Uitgeverij Mens!, Eeserveen, 2024. Geraadpleegde vragen & antwoorden: 1, 3, 4, 5, 8, 9. Het boek is te bestellen via deze link.

Nederlandse studies naar seksueel misbruik:

van Berlo, W.; De Haas, S.; Van Oosten, N.; Van Dijk, L.; Brants, L.; Tonnon, S. & Storms, O. (2011) Beperkt weerbaar. Een onderzoek naar seksueel geweld bij mensen met een lichamelijke, zintuiglijke of verstandelijke beperking. Utrecht: Rutgers WPF/Movisie.

Scholierenstudie van de Nationale Prevalentiestudie Mishandeling van kinderen en jeugdigen uit 2010 (Universiteit Leiden)

Seks onder je 25e 2012 (Rutgers)

Seksuele gezondheid in Nederland 2012 (Rutgers)